Zincir Marketler ve Şehir

Önerme 1: Özne artık salt bilinciyle başbaşa, kenti sadece Lynch’in işaret ettiği imgeler üzerinden deneyemlemiyor olabilir. O, üzerinde taşıdığı bazı aparatları kullanarak bu imgelerin konum bilgilerini kendi ötesinde ama kontrolünde olan bir bilinç vasıtasıyla kavrar. Dolayısıyla yönelimleri önceden belli navigatörler (turistik haritalar, akıllı teleon uygulamaları, taksi şoförü vb.) programlanmıştır.

Önerme 2 : Bazı küresel (ulusal da olabilir) şirketlerin kendini sosyal, kültürel, ekonomik bakımdan birbirinden çok farklı şehirlerde tekrar etmesi, birbirinden çok farklı şehir kullanıcıları açısından belli örüntüler tanımlıyor olabilir. Bu, bir zincirin aynı şehirde oluşturduğu ritm üzerinden yarattığı süreklilik duygusundan kaynaklanabileceği gibi, belli ritimlerle oluşan süreklilik duygularının başka şehirlerde tekrarlanmasından da kaynaklanıyor (İki gözlem: turistlerin Starbucks’lara teveccühü, benim bilmediğim bir şehirde sıkıştığımda tuvaletini kullanmak üzere McDonald’s aramam)

Önerme 3: Her şehirde vitrinininden iç dekorasyonuna, üründen ürünü sunan personeline kadar birbirinin simülasyonu olan mekanların varlığı common özneyi yeniden inşa etme sürecinde, henüz düzeyini kestiremediğimiz bir oranda etki ediyor olabilir (Tanpınar’a bir daha bakılabilir. SAE; ayrıca Lacan’ın alet kutusu).

Önerme 4: Arabesk-dolmuş-işporta ile genel karakteri ifade edilmeye çalıışılan erken Türkiye kentleşmesinin, bugünkü ahvali kuşkusuz bu üç kavramın neredeyse tamamen geçersiz kaldığı ancak yeni bir formülasyonda kullanılacak kavram saysının da üçle sınırlı kalamayacağı bir çeşitliliğe sahip olduğu söylenebilir. Bu formülasyonda kullanılacak kavramlardan birinin de bu zincir mağazalar olabileceği kanaatindeyiz.

***

Önerme 5: Zincir marketlerin en sapa ilçelerde dahi belirmesi, yerleşimlerin dönüşen karakteriyle hem tarihsel ve hem de biçimsel paralellikler arz ediyor. Ama bunun bir nedensellik ilişkisi kurmak zorunda olmadığı, son sonem imar hareketliliği dalgasından etkilenmemiş yerlerde de bu marketlerin varlığı üzerinden anlaşılabilir.

Önerme 6: Mahallelerde geleneksel ilişkilerde yaşanan deformasyonun önemli bir ayağı bakkal, manav, kasap, vs. ayrışık birimlerin yerini bu tür zincir marketlerin almaya başlamasıdır, denebilir (bkz.: Önerme 1). Ayrışık birimlerin her biriyle veresiye gibi karşılıklı bağımlılık üzerinden kurulan bir müştereklik ortadan kalktığında bu finansal model kredi kartları üzerinden bankalara devredilmiş, kurulan mecburi sosyallik ise ortadan kalkmıştır (gerçi zincir market kasiyerleriyle orta yaş üstü mahalle sakinlerinin senlibenli ama ayaküstü-kısa diyaloglarına denk gelinebilir).

Önerme 7: Zincir marketlerin patlama yaşadığı dönemlerde (tanımlayalım), kullanıcı kitlelerinin sosyal aidiyetler üzerinden markaları paylaştıklarına şahit olduk. Geçerliliği henüz sınanmamış bir tespit: zincir marketlerin yer seçimlerinde bu kıstas artık daha az belirleyici olmaya başlamıştır (*Yalova/Merkez). Ayrıca tüketicinin benimsediği kimliğiyle markaya yüklenen önyargıları oluşturma motivasyonu karşılıklı tavizler veriyor olabilir (Tüketicinin fayda-maliyet üzerinden self-rasyonalizasyonu).

***

Annemin taşınmasına yardım etmek için iki gün önce Kayseri’ye geldim. Eski evinin karşısında bir ŞOK market vardı. Teyzem anneme, yeni taşınacağı evin karşısında da bir ŞOK market bulunması dolayısıyla şansı olduğunu söylemiş. Annem başka bir yere taşınmış olsaydı da teyzem büyük ihtimalle anneme şanslı olduğunu söyleyecekti.

Doğup büyüdüğüm yerin mahalle meydanında bakkal, berber, fırın ve kasap vardı. Apartmanların peş peşe yükseldiği bulvar tarafında bir market açıldığını görmüştük. Şimdilerde her sokak arasında gördüğümüz ortalama bir market: küçük filan. Ama o günler için fazla ışıltılı görünmüştü. Yumurta almaya bile oraya gider olduk. Kredi kartını ilk defa orada gördüm.

O marketin sahibini mahalleli ismiyle tanırdı. Bakkalda olmayan çoğu şey orada olurdu. Şimdi, olmama durumunu ne anlamda kullandığımı düşünüyorum. ‘Eskiden varken artık olmayan’ mı, yoksa ‘başka yerde olan ama orada hiç bulunmamış olan’ mı? Bunu tespit etmek zor. Mahalle-
deki her gecekondu ve eski Ermeni taş evleri dümdüz olup apartmanlar doluşana kadar market birden fazla kere el değiştirirken bakkal hep oradaydı. Onu uzun yıllar boyunca orada tutanın sunduğu hizmetin kalitesi ya da ürün çeşitliliği ya da müşteri memnuniyeti konusundaki hassa-
siyeti olmadığı açık. Belki aynı zamanda müezzin ve muhtar oluşunun sağladığı ilişki ağı.

ŞOK market mahallede ilk açıldığında kasada şöyle şeyler duyduğumu hatırlıyorum: “…param çıkışmadı kızım, on dakikaya çocukla göndereyim, ”…nasılsın X, bakıyorum da evlilik yaramış”, “…o parti mallar hep bozuk geldi abla. Yarın uğra, tazesi gelecek”

Bu tür dramatik dönüşümler nedense hep kendi akışı içerisinde acayip normal gelir. Aslında düzgün ifade edemedim. Kendi olağan akışı içerisinde durum, bir normallik sorgulamasının konusu değildir bile. O yüzden kenara çekilip bakmadıkça kenara çekilip bakanların şaşkınlıkları bir anlam ifade etmez. Bir ara kendimi en sıkılmış zamanlarımda market reyonları arasında amaçsızca dolaşır bulduğumu fark ettim. Hala ilginç gelseler de artık ihtiyacım olmadıkça pek gitmiyorum. Sıkıcı uğraşlar bulma konusunda maharetli sayarım kendimi.

Fragmanlar

• Süpermarketler kapansa açlıktan ölebiliriz [1]
• Açlıktan ölmek üzere olsak da süpermarketlerde yenmeye hazır şeylere uzanmanın şartlarını yerine getiremiyorsak yine açlıktan ölebiliriz [2]
• İşçi sınıfının beslenme maliyetleri bunca düşerken hala karın tokluğuna çalışması enteresan.
• Sabah erken geçen için bakkal dükkânının kapalı kepenginin hemen önünde üzeri kirli bir bezle örtülmüş ekmek kasası görünür. Bir haftadır gelmeyen yumurta, tezgâha dizil mekte olan yeni çiklet, öğle güneşinin soldurduğu kiloluk çay kutuları. Burada ‘meta’ ile ‘onu sunan’, ‘madde’ ile ‘madde’ (bu ikinci maddeyi tabiat olarak okuyabiliriz), ‘meta ve onu sunan’ ile ‘alıcı’ arasındaki ilişkinin niteliği zincir market sonrası durumdan farklı.
• Her sabah aynı süt rafını tam dolu bulmak, koparıldıkça yerine yenisinin büyüdüğü bir meyve ağacıyla karşılaşmak gibi -masalsı- bir metafizik içeriyor.
• Market raflarında muntazam dizilmiş metalar, flanörlerin pasajlardaki mağaza vitrinlerine bakarken tecrübe ettiklerine benzer bir seyirilik sunuyor. İkisi de modern şehre içkin. Bunun satın alma dürtüsüyle bir ilgisi yok üstelik.
• Literatürde indirim marketi olarak tanımlanan yerlerdeki ürünler, markalar dünyasına tüketici cephesinden bir meydan okuma. Ama politik-ideolojik bir tutum olarak değil; çünkü burada piyasa rasyonalitesinin bir başka veçhesine bir angajman söz konusu [3]. Diğer taraftan o marketi değil de ötekini seçmek başlı başına bir majör marka tercihi anlamına gelebiliyor. Saçma işletme literatürü bu tür bok püsürle dolu.
• Tüketicinin benimsediği topluluk (cemaat) kimliğiyle, markalara yüklediği önyargıları oluşturma motivasyonu bu yeni trendin etkisiyle karşılıklı tavizler veriyor olabilir. Kimlikler ve önyargılardaki bu homojenleşmenin marketlerin kentsel alanda yer seçimlerine de yansıdığı iddia edilebilir (Nişantaşı’nda BİM, Güngören’de Migros gibi [4]).
• Arabesk-dolmuş-işporta ile genel karakteri ifade edilmeye çalışılan erken Türkiye kentleşmesinin bugünkü ahvali kuşkusuz bu üç kavramın neredeyse tamamen geçersiz kaldığı ancak yeni bir formülasyonda kullanılacak kavram sayısının da üçle sınırlı kalamayacağı bir çeşitliliğe sahip. Bu formülasyonda kullanılacak kavramlardan birinin de bu zincir mağazalar olabileceği kanaatindeyiz.
• Bugünün Türkiye şehirlerini karakterize eden söz gelimi -orantısız minare-anakütle formuyla- birörnek camiler, üzerine yüksek modelli otomobillerin park ettiği bakımsız kaldırımlar, yüksek katlı iç içe, yüksek katlı birbirine aşırı mesafeli apartman blokları kadar; o caminin karşısı, o kaldırımın kenarı ve o apartmanın zemin katındaki bir BİM tabelasının da derin bir anlamı var gibi. Sadece bu birbirinin aynı olanlar içindeki aynılıktan değil, bu aynılığı ortaya çıkaran arkaplanda da ortaklaşmaları sebebiyle (mesnetsiz hipotez) bu böyle.
• Her şehirde, vitrininden iç dekorasyonuna, ürünlerinden ürünü sunan personeline kadar birbirinin aynı mekânların varlığı common özneyi yeniden inşa etme sürecinde, henüz düzeyini kestiremediğimiz bir oranda etki ediyor olabilir.
• Zincir marketlerin taşradaki küçük ilçelerde dahi belirmesi, yerleşimlerin dönüşen karakteriyle hem tarihsel ve hem de biçimsel paralellikler arz ediyor (tez). Ama bunun bir nedensellik ilişkisi tanımlamak zorunda olmadığı, son sonem imar hareketliliği dalgasından etkilenmemiş yerlerde de (mesela Büyükada, Kapadokya vs.) bu marketlerin bulunması üzerinden iddia edilebilir (antitez).

Sorular

Sonuçta kent bir ilişkiler ağı ve mekânın biçimlenişi bu ilişkilerin tezahürüyse, ne tür bir ilişki biçimi bu tür mekânların ortaya çıkmasına sebep olmaktadır?

1. Geleneksel ticaret işletmelerinin yerini zincir marketlerin alması eğiliminin arkasındaki toplumsal dinamikler nelerdir?
   a. Geleneksel ticaret işletmeleri ile zincir marketlerin mal ve hizmet tedarik etme modelleri arasında ne gibi farklılıklar vardır?
   b. Geleneksel ticaret işletmelerinin mal ve hizmet sunumları ile zincir marketlerin sunumları arasında ne gibi farklılıklar vardır?
   c. Geleneksel ticaret işletmeleri ile zincir marketlerin tedarik ve sunum modelleri arasındaki fark hangi modelin lehine avantajlı bir durum ortaya çıkarmaktadır?
   i. Bu avantajın boyutları nelerdir?
   ii. Bariz bir avantaj söz konusuysa hala geleneksel işletmelerin var kalıyor
   olması nasıl açıklanabilir?
   d. Zincir marketlerin ölçeklerini (kentsel, ulusal, küresel) hangi dinamikler belirlemekte/kısıtlamaktadır?
   i. Bir kentsel zincir marketi ulusal ve küresel zincir marketlerle rekabette var kılan avantajlı durumlar nelerdir?
   e. Zincir marketlerin ortaya çıkışı ile yaygınlaşması arasında marketlerde çalışanlar ile müşterileri arasında kurulan ilişkinin niteliği nasıldır? Zamanla bu ilişkilerin niteliğinde bir dönüşüm yaşanmış mıdır?
   f. Zincir marketlerin yer seçim kriterleri nelerdir? Geleneksel ticari işletmelerle hangi yönlerden benzeşip farklılaşmaktadır?
2. Zincir marketlerin yaygınlaşmasının ne tür toplumsal etkileri vardır?
   a. Toplam istihdam üzerindeki etkileri nelerdir [5]?
   i. Toplam istihdam üzerindeki etkilerinin ölçülebilmesinin kısıtları nelerdir?
   ii. Toplam istihdam üzerinde uzun vadede ne gibi etkiler oluşturabilir?
   b. Toplam vergi gelirleri üzerinde nasıl bir etkileri vardır?
   i. Kayıtdışılığın ortadan kaldırılmasında etkili olabilir mi?
   ii. İkame ettiği alt sektörlerin yarattığı toplam vergi gelirleriyle, zincir marketlerin kendi başına yarattığı gelirler karşılaştırıldığında nasıl bir sonuç ortaya çıkar?
   iii. Son tahlilde kamu yararı bakımından hangi model daha fizibıldır?
   c. Fiyatlar genel düzeyi üzerinde ne türlü bir etkisi vardır?6
   d. Gelir dağılımı üzerinde zincir marketlerin yaygınlaşmasının etkileri nelerdir?
   e. Gıda güvenliği açısından zincir marketlerin yaygınlaşması eğiliminin sakıncaları var mıdır?
   f. Zincir marketlerin pazarı domine etmesiyle kendi ürünleriyle sınırlı standart bir ürün grubu dayatması kentlinin çeşitli ürünlere erişmesi önünde bir tehdit midir?
   g. Ambalajlı ürün sunma zorunluluğu nedeniyle zincir marketlerin uzun vadede doğaya oluşturacağı tehditlerin boyutları nelerdir?
3. Zincir marketlerin sayısında 90’lı yıllardan sonra yaşanan dramatik artışın (Chil vd., 2016) nedenleri nelerdir?
   a. Market sayısındaki artışın kentsel nüfusta yaşanan artışla bir ilişkisi var mıdır?
   b. Market sayısındaki artışın kişi başına tüketimin artışıyla (böyle bir şey varsa) bir ilişkisi var mıdır?
   c. Market sayısındaki artışın çok çeşitli olan geleneksel tüketim kanallarının giderek bu mecrada konsolide olmasıyla (bu doğruysa) bir ilişkisi var mıdır?
4. Zincir marketlerin kendini sosyal, kültürel, ekonomik bakımdan birbirinden çok farklı şehirlerde tekrar etmesi, birbirinden çok farklı şehir kullanıcıları açısından ne tür deneyimsel örüntüler tanımlar?
   a. Şehirlerin birbirinden farklılaştıkları unsurları toplamda azaltıcı bir etkisi var mıdır?
   b. Kentsel dokuda belli aralıklarla tekrarlanması süreklilik duygusu oluşturuyor mudur?
   c. Dijital haritalarda pinlenmiş market isimleri kümelendikleri bölgelerde kentin o bölgesi hakkında bir önyargı oluşturuyor mudur?
   d. Adres sormada ya da adres tarif etmede zincir marketler birer işaret olarak ne yaygınlıkta kullanılmaktadırlar?
5. Zincir marketler Türkiye kentleşmesi içerisinde nereye oturmaktadır?
   a. Kentsel doku içerisinde zincir marketler için belli bir örüntü tarif edilebilir midir?
   b. Kentte hala kendi alt kültürünü yaşatmakta olan topluluklarda, zincir marketlerin sunduğu standartlaşmaya sürekli maruz kalmak topluluk ilişkilerine uzun vadede bir etki etme potansiyeli taşır mı?
   c. Zincir mağazalar, kent merkezleri ve bu merkezlerin büyüklükleri hakkında tanımlayıcı bir unsur olarak görülebilir mi (özellikle kümelenmeler; şube sayısı ve şubelerin büyüklükleri)?
6. Zincir marketlerin faaliyet kapsamlarının (ölçek) onların algılanışlarında ne gibi bir etkisi vardır?
   a. Uluslararası sermayeli bir zincir marketin (Carrefour, Dia, Metro vs.) bir şubesiyle bir başka ülke şehrinde karşılaşmak, şehir deneyimi açısından nasıl bir etki oluşturur?
   i. Uluslararası sermayeli bir zincir marketin Türkiye pazarında tutunma
   koşulları nelerdir [7]?
   b. Bir şehre özgü bir zincir market (Ankara için Çağdaş Market, İzmir için Tansaş gibi) o şehrin kimliğinde bir yer tutmakta mıdır?
   c. Bir kente özgü bir zincir marketin bir başka şehirde faaliyet göstermeye başlaması ikinci durumda farklı bazı işletme politikaları geliştirmeyi dayatır mı [8]?

Notlar

[1] The Simpsons S24E09
[2] Calamari Union’dan (1985): “Yemeksiz geçen üç gün. Üç gündür kendisine: ‘Bu böyle devam edemez!’ diyor. Ama ediyor. Üç gün üç gece yemeden! Ve o vitrinin ardında; hamur işleri, şişeler, konserveler. Ölü balıkları koruyan konserveler. Konserveleri koruyan vitrinler. Vitrinleri koruyan polisler. Polisi koruyan korkular. Altı sefil sardalyeyi koruyan bunca engel!”
[3] Marka sahiplenmenin toplumsal olanda açığa çıkan art anlamları, o toplumun parçası olmayanda işe yaramıyor. Bkz.: Kavacık vd., 2014
[4] Bir kere Migros’u Nişantaşı’na, BİM’i Güngören’e eşleyen kanaatin kaynağı ne acaba? Fiyat, alkollü içki satıp satmama, sermaye grubunun dünya görüşü.
[5] Wal-Mart’ın Iowa’ya girişi sonrasında genel satışlar ve ticaretin artmış olmasına karşın küçük mağazaların sayısında bir azalış, dolayısıyla doğrudan istihdam üzerinde negatif bir etki yarattığı, buna ek olarak sektörle dolaylı ilişki içinde bulunan diğer sektörlere de etkisi düşünüldüğünde toplamda önemli bir istihdam azaltıcı etkisi söz konusu olmuştur. Ayrıca toplam vergi gelirleri de Wal-Mart öncesi döneme göre azalmıştır (Stone, 1988’den akt.: Koç vd. 2009).
[6] <Tersten> Bir başka çalışmaya göre, bir yerleşim yerine Wal-Mart açılınca, fiyatlar genel seviyesi kısa vadede ortalama %3, uzun vadede %12 düşmektedir (akt.: Ulubağ, 2015).
[7] Sabancı ortaklığıyla Türkiye’de yatırım yapan Carrefour başarılı olmuşken Dia aynı başarıyı gösterememiştir.
[8] Kayseri çıkışlı Beğendik’in Ankara’ya açılma girişimi bu bakımdan ilginç. Akdoğan vd. çalışmalarında Kayseri’de fiyatların uygunluğu gibi bir genel algıya sahip olan Beğendik’in Ankara’da hem yer seçimi bakımından (Küçükesat, Çayyolu) ve hem de hizmet politikaları bakımından daha farklı müşteri kitlesini hedeflediği anlaşılıyor.

Kaynakça

Akdoğan, M. Ş.; Güllü, K.; Babayiğit, S. (2005) Tüketicilerin Süpermarketleri Algılamalarına Yönelik Bir Çalışma, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 19, Sayfa: 37–70

Akıncı, E.D.; Bacanlı, S.; Kıroğlu, G. (2007) Uyarlamalı Konjoint Analizi ve İstanbul İndirim Marketleri Üzerine Bir Uygulama, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8 (1), Sayfa: 1–11

Ateş, A. (2014) Tüketici Tarafından Algılanan Değerin Market Performansı Üzerine Etkisi: Türkiye’de Zincir Marketler (Gıda) Üzerine Bir Uygulama, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi

Azabagaoglu, M.O.; Oraman, Y. (2011) Analysis of Customer Expectations after the Recession: Case of Food Sector, Procedia Social and Behavioral Sciences 24, Sayfa: 229–236

Baynal, F. (2017) Kadınların Üye Olduğu Dini Grupların Tutum ve Davranışlara Etkisinin Toplumsal Cinsiyet Bağlamında İncelenmesi, İslâmî İlimler Dergisi, Yıl 12, Cilt 12, Sayı 3, Sayfa: 191/220

Bulur, Z. (2017) Perakende Mağaza Tercihini Etkileyen Faktörlerin Tüketici Demografik Özelliklerine Göre Farklılaşması Üzerine Bir Araştırma, Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi

Child, P.; Kilroy, T.; Naylor, J. (2016) Modern Grocery and the Emerging-Market Consumer: A Complicated Courtship, McKinsey & Company

Çakır, M. (2013) Tüketicilerin Süpermarket Tercihinde Etkili Olan Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt 5, No:2

Dündar, Ş. (1995) Tüketicilerin Süpermarket Tercih Nedenleri Üzerine Bir Pilot Araştırma, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi Cilt: 24, Sayı:1

Erciş, A.; Büyük, H. D. (2016) İndirim Marketlerinde Müşteri Değerinin Müşteri Tatmini, Müşteri Sadakati ve Ağızdan Ağıza İletişime Etkisi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 30, Sayı: 3, Sayfa: 527–544

Erdil, A.; Erdil, M.; Erbıyık, H. (2014) A Case Study About Retailing Market of Industrial Sector in Turkey, bildiri, International Conference on Industrial Engineering and Operations Management Bali, Indonesia, January 7–9, 2014

Erkip, F.; Kızılgün, Ö.; Mugan, G. (2012) The Role of Retailing in Urban Sustainability: The Turkish Case, European Urban and Regional Studies 20(3), Sayfa: 329–342

Franz, M.; Appel, A.; Hassler, M. (2013) Short Waves of Supermarket Diffusion in Turkey, Moravian Geographical Reports — Versita, 4/2013, Vol: 21

İnan, N.; Gavcar, E. (2016) Tüketicilerin Market Tercihleri ve Market Tercihlerini Etkileyen Faktörler: Muğla İl Merkezinde Bir Araştırma, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Ekim 2016; 9(4)

Kavacık, Z.; Kavacık, M.; İnal, M. E.; Durna, U. (2014) Alanya’daki Yerleşik Yabancıların Milliyetlerine Göre Satın Alma Davranışlarının İncelenmesi, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (28) 2014, Sayfa: 84–102

Kılıç, M. (2017) Hızlı Tüketim Sektöründe Marka Kimliğinin Tüketicilerin Satın Alma Davranışı Üzerine Etkisi, Doğuş Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi

Koç A.; Kovacı S.; Bölük G. (2009) Perakende Sektöründe Yoğunlaşmanın Etkileri: Rekabet ve İş Gücü Piyasası Açısından Bir Değerlendirme, Akdeniz Üniversitesi İİBF Dergisi, Sayı:18, Sayfa: 66–99

Küçükosmanoğlu, A. N.; Özkeçeli, A. M.; Karakaya, M. F.; Yalman, N. (xxxx) Category Management vs. Dıscount Retaılıng Practıces: A Case From Turkey, xxx

Külter, B. ( 2011) Mağaza Özelliklerinin Perakendeci Marka Tercihi Üzerindeki Etkisi, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 14, Sayfa: 163–182

Nizam, F. A. (2016) Store Brands Role in Creatıng Customer Loyalty Around the Uses and Gratıfıcatıons Theory Framework wıthın the Retaıl Brand Communıcatıon Process, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi

Özcan, G. B. (2008) Surviving Through Transplantation and Cloning: the Swiss Migros hybrid: Migros-Turk, Remaking Management içinde, editör: C. Smith, Cambridge University Press, Sayfa: 181–206

Özer, H.; Oktay, E.; Lebe, F. (2006) Market Müşterilerinin Memnuniyet Araştırması: Erzurum İçin Bir Uygulama, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi Sayfa:323–336

Öztürk, S. A.; Kayış, B.; Öztürk, S.; Okumuş, A. (2016) İndirimli Süpermarket Zincirleri Üzerine Bir Araştırma: Türk Girişimciler İçin Bulgaristan Pazarının Değerlendirilmesi, Journal of Transportation and Logistics, Cilt: 1 Sayı: 1

Polat, C.; Külter, B. (2007) Tüketicilerin Perakende Mağaza Tercihini Etkileyen Faktörler: Niğde İli Örneği, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Cilt: 9, Sayı: 3. Sayfa: 109–126

Sapmaz, K.; Yercan, M. (2015) The Development Of Store Branded Products In Retaılıng Sector, Works of the Faculty of Agriculture and Food Sciences, University of Sarajevo, Vol. LXI, №66/1

Tatlı, H. (2014) Market Müşterilerinin Tercihini Etkileyen Faktörler: Bingöl İli Örneği, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Nisan 2014, 10(1), Sayfa: 233- 252

Ulubağ, A. (2015) Perakende Sektöründe Yoğunlaşma Analizi: Denizli İlinde Bir Uygulama, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi